, ,

Houten revolutie: de toekomst van houtbouw

Als mens zijn we in de loop der jaren steeds verder van de natuur vervreemd geraakt. We zijn onze omgeving gaan ontwerpen, we zijn synthetische en vooral snelle oplossingen gaan bedenken voor zowel onze bebouwde omgeving als de wijze waarop we onszelf zijn gaan voeden en kleden. Dit vervuilt onze planeet enorm.

Eén van de meest vervuilende industrieën in de wereld is de industrie die cement produceert. Hét ‘verbindende’ ingrediënt voor beton. Dit is namelijk een proces waarbij door onder andere verhitting enorm veel CO2 vrijkomt. De betonindustrie zorgt volgens onderzoek voor zo’n 7% van de wereldwijde CO2 uitstoot. Het is ook nog eens de meest gebruikte bouwvorm ter wereld.

Met de magische combinatie van elementen als zand, grind en cement zijn weerzinwekkende gebouwen gerealiseerd. Beton is een sterke en makkelijk inzetbare bouwwijze, maar helaas wil het niet zeggen dat gemak en snelle productie de toekomst dient.

De industriële revolutie heeft productiesnelheid verheerlijkt en heeft gezorgd voor een consumptiemaatschappij. Tijd is geld en alles is te koop. Hierdoor is er een norm ontstaan, waarin we te veel vragen van onze planeet en waarbij we zelf de banden met onze natuurlijke oorsprong zijn verloren.

De houten revolutie

Het is van belang dat we als mensheid een balans met de natuur terugvinden om ervoor te zorgen dat de planeet zich kan herstellen. Het enige wat we hiervoor moeten doen is de natuur ruimte geven en een voorbeeld nemen aan ‘hoe de natuur werkt en herstelt’.

Houtbouw is een opkomende bouwvorm die een stap dichter bij de natuur komt en ervoor zorgt dat wij ons als mens gaan omgeven met natuurlijke elementen en de bijkomende voordelen daarvan. Biophilic Design is daar een voorbeeld van. Een natuurlijk proces dat we allemaal kennen, is het gegeven dat een boom CO2 opneemt. Maar daar is het CO2 probleem niet mee opgelost. Het is namelijk noodzakelijk om niet het individuele proces waar te nemen, maar te kijken naar het overkoepelende systeem wat een boom, maar ook een bos, in leven houdt.

Kijkend naar een opkomende industrie als die van de houtbouw, is het van extra groot belang dat we ditmaal geen problemen met problemen gaan bestrijden. Namelijk dat de productiebossen, die mogelijk ontwikkeld gaan worden ten behoeve van deze houtbouwindustrie, niet vanuit onze ‘industriele handleiding’ vormgegeven gaan worden. Als we namelijk echt goed naar de natuur kijken, zien we dat een ‘natuurlijk’ bos/ biotoop bestaat uit een verscheidenheid aan bomen, planten, schimmels en dieren.

Het is dus belangrijk, dat wanneer er een revolutie komt in de houtbouwindustrie, we geen monocultuur gaan creëren in deze productiebossen. Dit zou namelijk vergelijkbare problemen kunnen gaan veroorzaken die we terugzien in de landbouwsector, zoals de terugloop van planten, dieren en insecten door te weinig biodiversiteit en veredeling.

Er moet dus aandacht komen voor diversiteit en een balans. Hierop aansluitend kunnen we een brug slaan naar de betonindustrie. Beton blijft een belangrijke factor in de bouw en kan niet geheel weggedacht worden. Het is dus wellicht overbodig om een wig te slaan tussen de betonindustrie en houtbouw. Helaas zien we vooral een discussie ontstaan tussen beiden. Zo ook duidelijk merkbaar in het artikel ‘hout versus beton’ in het blad ‘houtwereld’, nummer 12, 09-10-’20.

Er zou juist een mooie symbiose kunnen vormen als we een balans zouden vinden in de hoeveelheid gebuikt beton en de CO2 uitstoot ervan, met de hoeveelheid gebruikt hout en de opname van CO2 als het gaat om de bouw van een woning of groter project. Als hierin eerlijke berekeningen gemaakt kunnen worden, kunnen we de beste eigenschappen van beiden materialen met elkaar combineren en ervoor zorgen dat we controle houden op een juiste manier van bouwen die ten goede komt aan mens én natuur en de toekomst van beiden. Als we net wat langer kijken, kunnen we alle oplossingen in de natuur terugvinden.

, ,

Bouwen aan een gezonde toekomst

Biofilie is een bijzonder onderwerp met veel diepgang en wetenschappelijke onderbouwing. Waardoor komt het nu dat biofilische ontwerpen het stresslevel met 60% verlagen en een positieve invloed hebben op onze gemoedstoestand en mentale gezondheid?

Fraktalen en patronen in onze bebouwde omgeving

Het ontwerp van onze fysieke omgeving heeft een significante invloed op het fysiologische welzijn. Dit komt doordat we als mens visueel ingesteld zijn en van nature op allerlei sensorische aspecten in onze omgeving reageren. De mentale en emotionele voordelen van natuurlijke elementen zijn veelvuldig gedocumenteerd in verschillende publicaties over omgevingspsychologie.

Een belangrijk natuurlijk aspect in onze natuurlijke omgeving zijn fractalen. Dit zijn specifieke terugkerende patronen in de natuur die in herhaaldelijke vorm en in verschillende schalen voorkomen. Als je deze patronen beter bekijkt zie je een replica van diezelfde vorm, maar dan kleiner, een fractie ervan. Een voorbeeld hiervan zijn gevederde bladeren, zoals een palmblad, met een vloeiende overloop van de kleinere bladeren naar de volgroeide bladeren. Bomen zijn een ander bijvoorbeeld fractalen met visuele patronen die herhaaldelijk in kleinere en kleinere kopieën van zichzelf voorkomen en zo een biodiversiteit als een bos te creëren.

Stippen, strepen, ribbels, spiralen, scheuren, golven en hexagonen zijn visuele herhalingen van vormen die gevonden worden in planten en natuurlijke systemen. Voor vele jaren zijn patronen bestudeerd door wiskundigen in een poging deze natuurlijke orde te begrijpen.

Spiralen bijvoorbeeld, zijn veelvuldig terug te vinden in planten en sommige dieren, in het bijzonder in de schalen van weekdieren. Je kunt de spiraal ook duidelijk zien als een vlakke curve in varens, maar ook als een 3D spiraal in bloemblaadjes als ze uitvouwen rondom de bloemkern.

Natuurlijke patronen en het effect hiervan op onze mentale en fysieke gesteldheid

Psychologische en fysiologische voordelen, door het kijken naar een natuurlijke omgeving, zijn over een lange periode veelvuldig bestudeerd. Studies laten zien dat ‘het omgeven zijn door natuur’ positieve resultaten toont als stressreductie, een verbeterd humeur, verbetering in concentratie en in het cognitief functioneren.

Er zijn experimenten gedaan door het gebruik van ‘eye-tracking’ apparatuur om beter te begrijpen hoe mensen naar deze patronen kijken. Uit de data van MRI (fMRO) technieken, om de resulterende hersenactiviteit te kunnen meten, blijkt dat mensen zijn ‘geprogrammeerd’ om op bepaalde vormen van fractalen in natuur te reageren en deze specifiek waar te nemen.

Vele onderzoeken indiceren dat de blootstelling aan fractale patronen in de natuur het menselijk stresslevel tot wel 60% reduceert. Deze stressreductie blijkt uit fysiologische reacties die plaatvinden in het menselijk oog.

Biomorfe vormen en patronen in de architectuur

Onderzoekers hebben ook vastgesteld dat organische patronen in kunst, architectuur en landschappen een voorkeur hebben ten opzichte van synthetische vormen en dat de blootstelling aan naturalistische architectonische ruimtes psychische voordelen hebben. In zulke bebouwde omgevingen blijken we ons minder gestrest en angstig te voelen, meer op ons gemak en positiever betrokken bij wat er om ons heen gebeurt.

Of het nou op een functionele wijze toegepast wordt, als een decoratief stuk of als een structureel aspect van ontwerp, biomorfe vormen en patronen blijken positief bij te dragen aan het menselijk welzijn, door het reduceren van fysiologische stressreacties en verhogen zichtvoorkeuren. Beiden zijn van belang in het ontwikkelen en behouden van een gezonde balans en het bevorderen van de mentale gezondheid.

Door de spirituele die waarde die mensen door de geschiedenis heen aan natuurlijke patronen gegeven hebben, zijn spiralen veelvuldig gebruikt in religieuze architectuur. Over de hele wereld staan ook andere gebouwen die natuurlijke karakteristieken presenteren en de gebouwen interessant maken. Biomorfe vormen en patronen worden niet alleen in architectuur toegepast. De vormen, golvende lijnen en patronen zijn wereldwijd een vruchtbare inspiratiebron voor interieur- en productontwerpers.

In ons ontwerpproces, betekent het toepassen van organische en biomorfe patronen het zoeken naar een referentie naar de natuur. Uiteindelijk maskeren vormen en patronen de harde lijnen en rechte hoeken van gebouwen en vormen het geheel naar een hoge dichtheid aan golvende lijnen, veel contrast veranderingen. Dit wekt interesse voor symmetrie en herhaling.

Het esthetische gebruik van natuurlijke patronen

De objectieve kant van biomorfe vormen en patronen is het bieden van representatieve ontwerp elementen binnen onze bebouwde omgeving die ons een impressie van een connectie met de natuur geven. De intentie is om de natuurlijke patronen te gebruiken op een manier die een meer visuele gerefereerde omgeving waarborgt die helpt met onze cognitieve prestaties terwijl het stresslevels reduceert.

Mensen hebben ongekend lang hun interieur gedecoreerd met representaties uit de natuur en architecten hebben al eeuwen ruimtes gecreëerd gebaseerd op en met het gebruik van elementen uit de natuur, zoals bomen, stenen, botten, vleugels en schelpen.

Vele klassieke bouw ornamenten zijn verrezen uit natuurlijke vormen en ontelbare stofpatronen zijn gebaseerd op bladeren, bloemen, en dierenhuiden. Deze architectonische en ontwerp elementen dagen sentiment uit die onze vroegere responses op patronen, beweging, licht, vorm en ruimte aanspreken. 

Materiële connectie met de natuur

Vergelijkbaar met biomorfe patronen, worden materiaaltoepassingen ook geïnspireerd op de natuur. Echter slaat dit meer op een realistische toepassing van natuurlijke structuur van materialen en word veelal toegepast in het interieur. Échte materialen zoals hout en steen zijn hier voorbeelden van. Materiële connectie met natuurlijke patronen komt voort uit het geloof dat menselijke receptoren altijd echte materialen prefereren ten opzichte van synthetische materialen en het verschil hiertussen kunnen aanduiden. Tast is het centrum van deze toepassing, naast het creëren van een plek waar onderzoek wordt uitgedaagd.

‘Dit patroon’ of deze toepassing van materiaal manifesteert zichzelf in ontwerp op verschillende manieren. Ook de toepassing van een natuurlijk kleurenpallet, in het specifiek groen om creativiteit en cognitieve prestatie te bevorderen, is van belang. Daarnaast een gebruik van een variëteit aan materialen in een ruimte zoals hout, steen en gedroogde grassen. Een hoog percentage aan houten vloeren bijvoorbeeld kan bijdragen aan een zekere reductie van het bloeddruk of bevorderen een ontspannen gevoel. We kunnen onze capaciteit om te groeien en ontwikkelen bevorderen door het toepassen van natuurlijke materialen die ons cognitief en fysiologisch stimuleren.

Conclusie

Het primaire doel van het ontwerpen met patronen die op de natuur geïnspireerd zijn, is om een verrijkende omgeving te creëren. Door natuurlijke symmetrie, fractale geometrie en ruimtelijke hiërarchieën te begrijpen en te herkennen, kunnen we deze ten goede toepassen in onze bebouwde omgeving. Hoe meer we in contact met de natuur staan, hoe beter we ons voelen. Mensen reageren instinctief goed op visueel-interessante omgevingen. Door de dit complexe thema te begrijpen en dit te gebruiken als een leidraad van ontwerp, kunnen we biofilie terugbrengen, vasthouden en promoten in moderne en toekomstige bebouwde systemen en omgevingen. Zo kunnen we gezondere woningen realiseren, gezond voor de bewoners, en met oog voor de natuur. 

Lees meer over biofilie…